Wypadek przy pracy osoby zatrudnionej na umowę zlecenie

Czy zastanawiałeś się kiedyś, co dzieje się, gdy osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia ulega wypadkowi? W powszechnym mniemaniu często panuje przekonanie, że zleceniobiorca nie ma takich samych praw jak pracownik etatowy. Nic bardziej mylnego – choć przepisy różnią się w szczegółach, polskie prawo przewiduje ochronę również dla tej grupy. Poznajmy aktualne regulacje i dowiedzmy się, jak postępować w tak trudnej sytuacji.

Wstęp: Czy zleceniobiorca to pracownik?

Zacznijmy od podstaw: umowa zlecenie, mimo iż często służy do wykonywania pracy, nie jest umową o pracę. To kluczowa różnica, która wpływa na wiele aspektów prawnych, w tym na kwestie związane z wypadkami. Pracownik zatrudniony na umowę o pracę podlega Kodeksowi Pracy, który bardzo precyzyjnie reguluje kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) oraz wypadków. Zleceniobiorca natomiast podlega przede wszystkim Kodeksowi Cywilnemu, a w kwestii ubezpieczeń społecznych – Ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Definicja wypadku: Co jest wypadkiem przy pracy?

Dla zleceniobiorcy, podobnie jak dla pracownika, zdarzenie może zostać uznane za wypadek przy pracy, jeśli spełnia cztery podstawowe kryteria. Musi być to zdarzenie:

• nagłe – czyli nieplanowane i niespodziewane,
• wywołane przyczyną zewnętrzną – np. upadek, uderzenie maszyny, porażenie prądem,
• powodujące uraz lub śmierć – czyli uszczerbek na zdrowiu,
• pozostające w związku z wykonywaniem czynności na podstawie umowy zlecenia.

Przykładem może być upadek z drabiny podczas montażu scenografii na zlecenie, czy oparzenie podczas obsługi sprzętu gastronomicznego, o ile czynności te były objęte zakresem umowy.

Kiedy zleceniobiorca jest objęty ubezpieczeniem wypadkowym?

To jest najważniejszy aspekt. Ochrona w razie wypadku zależy od tego, czy zleceniobiorca jest objęty ubezpieczeniem wypadkowym w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Objęcie tym ubezpieczeniem może być:

• Obowiązkowe:
  • Gdy umowa zlecenie jest jedynym tytułem do ubezpieczeń społecznych (tzn. zleceniobiorca nie jest zatrudniony na umowę o pracę u innego pracodawcy z pensją co najmniej minimalną).
  • Gdy umowa zlecenie jest zawarta z własnym pracodawcą (czyli zleceniobiorca wykonuje zlecenie dla firmy, w której jest już zatrudniony na umowę o pracę).
• Dobrowolne:
  • Gdy zleceniobiorca jest zatrudniony na umowę o pracę u innego pracodawcy i osiąga co najmniej minimalne wynagrodzenie. W takiej sytuacji ubezpieczenie wypadkowe ze zlecenia jest dobrowolne, a decyzja o jego opłacaniu należy do zleceniodawcy i zleceniobiorcy.
  • Gdy zleceniobiorca jest studentem do 26. roku życia – w tym wypadku w ogóle nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, w tym wypadkowemu, a zatem nie ma prawa do świadczeń z ZUS w razie wypadku.

Brak opłacania składki na ubezpieczenie wypadkowe oznacza brak świadczeń z ZUS w razie wypadku, co może mieć poważne konsekwencje finansowe dla poszkodowanego.

Procedura po wypadku: Krok po kroku

Nawet jeśli zleceniobiorca nie jest objęty ubezpieczeniem wypadkowym, fakt zdarzenia powinien być odnotowany. Jeśli jednak jest objęty, procedura jest bardziej sformalizowana.

Obowiązki zleceniodawcy i zleceniobiorcy

Gdy dojdzie do wypadku, zleceniobiorca powinien niezwłocznie poinformować zleceniodawcę o zdarzeniu. Zleceniodawca z kolei ma obowiązek:

1. Zapewnić poszkodowanemu pierwszą pomoc.
2. Zabezpieczyć miejsce wypadku, aby zapobiec kolejnym zdarzeniom.
3. Powołać zespół powypadkowy (zazwyczaj jednoosobowy, jeśli zleceniodawca nie zatrudnia innych pracowników).

Zgłoszenie i ustalenie okoliczności

Zespół powypadkowy ma za zadanie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku. Sporządza protokół powypadkowy, który powinien zawierać m.in. opis zdarzenia, jego przyczynę, a także stwierdzenie, czy wypadek był wypadkiem przy pracy. Protokół ten jest podstawą do ubiegania się o świadczenia z ZUS. Ważne jest, aby zleceniobiorca aktywnie uczestniczył w procesie ustalania okoliczności i zgłaszał wszelkie uwagi do protokołu.

Świadczenia z tytułu wypadku

Jeżeli wypadek zostanie uznany za wypadek przy pracy, a zleceniobiorca był objęty ubezpieczeniem wypadkowym, może liczyć na świadczenia z ZUS.

Rodzaje świadczeń

Do najczęściej wypłacanych świadczeń należą:

• Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego: przysługuje od pierwszego dnia niezdolności do pracy, wypłacany jest w wysokości 100% podstawy wymiaru.
• Jednorazowe odszkodowanie: za stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu.
• Renta wypadkowa: w przypadku utraty zdolności do pracy.
• Zasiłek wyrównawczy: jeśli wskutek wypadku zleceniobiorca wykonuje pracę mniej płatną.

Różnice w stosunku do umowy o pracę

Główna różnica polega na tym, że dla zleceniobiorcy nie stosuje się przepisów Kodeksu Pracy dotyczących odszkodowań od pracodawcy (np. za utratę lub uszkodzenie mienia, czy roszczeń cywilnych z tytułu niedochowania BHP, choć w pewnych sytuacjach roszczenia cywilne od zleceniodawcy mogą być możliwe). Zleceniobiorca nie ma również prawa do świadczeń rehabilitacyjnych w takim zakresie jak pracownik etatowy, chyba że ZUS uzna to za zasadne.

Ważne aspekty prewencji i świadomości

Choć przepisy dotyczące BHP nie mają bezpośredniego zastosowania do zleceniobiorców w takim samym stopniu jak do pracowników, zleceniodawca ma obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków realizacji zlecenia, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia lub zdrowia. Obejmuje to np. zapewnienie odpowiedniego sprzętu ochronnego czy instruktażu. Zleceniobiorca z kolei powinien dbać o własne bezpieczeństwo i przestrzegać zasad panujących w miejscu wykonywania zlecenia.

Wiedza o prawach i obowiązkach w przypadku wypadku przy pracy na umowę zlecenie jest kluczowa. Zawsze upewnij się, czy jesteś objęty ubezpieczeniem wypadkowym i jakie są Twoje prawa. To świadomość i odpowiednie działania mogą zadecydować o Twoim bezpieczeństwie i finansowej stabilności w trudnych chwilach.